Nu het dieptepunt van de coronacrisis achter ons lijkt te liggen, heeft het kabinet op 21 april 2020 besloten dat de basisscholen weer gedeeltelijk open gaan. Scholen voor speciaal onderwijs gaan volledig open. In deze aflevering worden zoveel mogelijk vragen die kunnen rijzen bij schoolbesturen, personeel en ouders beantwoord. Er is dan ook een onderverdeling gemaakt voor deze drie categorieën. Ook de zorgen over de veiligheid komen aan de orde.
VRAGEN VAN SCHOOLBESTUREN
Schoolbestuur: de basisscholen en scholen voor speciaal onderwijs gaan weer open, geldt dit ook voor scholen voor voortgezet speciaal onderwijs?
Nee, weliswaar vallen ook deze scholen onder de Wet op het primair onderwijs (WPO) maar premier Rutte heeft op de persconferentie van 21 april uitdrukkelijk gezegd dat op 11 mei alleen kinderen in de basisschoolleeftijd weer naar school gaan.
Schoolbestuur: ben ik ook nu, na de door het kabinet bepaalde heropening van de scholen, verantwoordelijk voor de veiligheid en de gezondheid van leerlingen en personeel?
Ja, de rijksoverheid heeft die verantwoordelijk niet van u overgenomen.
Schoolbestuur: hoe handel ik in deze crisistijd als zorgvuldig werkgever?
Net als in het pre-corona tijdperk bent u als werkgever in zijn algemeenheid verplicht om zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is
om te voorkomen dat werknemers in de uitoefening van hun functie schade lijden (art. 5 lid 2 ZAPO), op straffe van aansprakelijkheid voor de schade (art. 5 lid 3 ZAPO).
Schoolbestuur: welke beschermingsmaatregelen moet ik treffen voor mijn personeel?
De Arbowet bepaalt (art. 3) dat de werkgever zorgt voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. U zult doeltreffende maatregelen moeten nemen gericht op de collectieve en individuele bescherming van uw medewerkers (art. 3 lid 1 sub b).
Schoolbestuur: wat wordt van mij verwacht in het kader van de bescherming van de leerlingen?
In de Arbowet is geregeld (art. 10) dat de werkgever “doeltreffende maatregelen” neemt om te voorkomen dat de door leerkrachten en andere werknemers verrichte arbeid gevaar oplevert voor derden. Die derden zijn onder andere leerlingen en ouders.
Schoolbestuur: waar moet ik aan denken bij “doeltreffende maatregelen”?
Op de persconferentie van 21 april sprak premier Rutte over laagdrempelige mogelijkheden voor onderwijspersoneel om zich te laten testen. De overheid heeft daarnaast geen richtlijnen of handreikingen gegeven met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen waarvoor het Arbobesluit regels geeft (hoofdstuk 8). Wel hebben belangenorganisaties waaronder de PO-Raad en de AOb een tweetal protocollen vastgesteld met informatie over o.a. de bescherming van personeel en leerlingen. Het betreft het Protocol opstart basisonderwijs (dat naar eigen zeggen afgestemd is met OCW) en het Protocol opstart speciaal (basis)onderwijs (dat zo te lezen opmerkelijk genoeg niet met OCW is afgestemd).
Schoolbestuur: aan welke eisen moeten persoonlijke beschermingsmiddelen voldoen?
Het Arbobesluit bepaalt dat deze middelen geschikt moeten zijn voor het vermijden van gevaren, beantwoorden aan de bestaande omstandigheden van de arbeidsplaats, afgestemd zijn op de vereisten met betrekking tot de gezondheid van werknemers en na de nodige aanpassingen geschikt zijn voor de individuele drager. Verder vereist het Arbobesluit in algemene zin dat de arbeidsplaats veilig toegankelijk is en veilig kan worden verlaten.
Schoolbestuur: wat staat in de protocollen vermeld over persoonlijke beschermingsmiddelen?
De protocollen geven aan dat personeelsleden geen persoonlijke beschermingsmiddelen dragen. Dit geldt ook voor externen die in het speciaal (basis)onderwijs in de school professionele ondersteuning aanbieden.
Schoolbestuur: wat is de juridische status van de protocollen?
De protocollen zijn handreikingen en hebben niet de status van een wet (zoals de Arbowet) of een op een wet gebaseerde regeling (zoals het Arbobesluit). Is de handreiking strijdig met de wet of leidt de inhoud tot een uitkomst die niet strookt met de wetgeving dan gaat de wet voor.
Schoolbestuur: kan ik het personeel verplichten om beschermingsmiddelen te gebruiken?
Ja, op basis van uw instructierecht (art. 7:660 BW). Dat recht komt ook tot uiting in de Arbowet (art. 11) waarin geregeld is dat werknemers de persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste wijze moeten gebruiken.
Schoolbestuur: een personeelslid heeft contact gehad met iemand die met corona besmet is, mag die medewerker wel naar school komen?
Nee, de hier bedoelde medewerker heeft alleen toegang tot het schoolgebouw na toestemming van de arbodienst (art. 9 lid 1 ZAPO) . De medewerker is verplicht het schoolbestuur over het hier bedoelde contact te informeren (art. 9 lid 2 ZAPO).
Schoolbestuur: ik vermoed dat een personeelslid corona heeft, mag ik hem medisch laten onderzoeken?
Ja. als u een gegronde reden heeft voor uw vermoeden dat kunt u de medewerker aan een geneeskundig onderzoek laten onderwerpen (art. 18 lid 1 ZAPO). De werknemer is verplicht hieraan mee te werken (art. 2 lid 3 ZAPO).
Schoolbestuur: mag ik het personeelslid waarvan ik vermoed dat hij/zij corona heeft, de toegang tot het schoolgebouw verbieden?
Ja, als u in afwachting bent van de conclusie van het geneeskundig onderzoek dat u de werknemer heeft opgedragen (art. 3 lid 5 ZAPO en artikel 16 lid 3 sub e Arbowet). Als uit de geneeskundige verklaring blijkt dat er gevaar voor besmetting met een besmettelijke ziekte bestaat, is het de werknemer van rechtswege verboden om het schoolgebouw te betreden (art. 3 lid 5 ZAPO). Is er nog geen sprake van een geneeskundig onderzoek dan kunt u het personeelslid voor maximaal 4 weken schorsen met als grond dat dat gelet op het belang van de instelling dringend noodzakelijk is (art. 3.11 CAO PO).
Schoolbestuur: omdat het personeel doorlopend risico loopt, wil ik hen regelmatig medisch laten onderzoeken, mag dat?
Ja, werknemers die aan bijzonder gevaar voor de gezondheid blootstaan, mogen aan een periodiek geneeskundig onderzoek worden onderworpen (art. 18 lid 2 ZAPO).
VRAGEN VAN PERSONEEL
Personeel: ben ik verplicht om naar school te gaan ook als ik twijfels heb aan de veiligheid?
Ja, het schoolbestuur kan u opdragen om naar school te komen en u zult daaraan moeten voldoen.
Personeel: moet het schoolbestuur beschermingsmaatregelen voor u nemen?
Ja, de Arbowet bepaalt (art. 3) dat de werkgever zorgt voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. Het schoolbestuur zal doeltreffende maatregelen moeten nemen gericht op de collectieve en individuele bescherming van het personeel (art. 3 lid 1 sub b).
Personeel: waar moet ik aan denken bij “doeltreffende maatregelen”?
Op de persconferentie van 21 april sprak premier Rutte over laagdrempelige mogelijkheden voor onderwijspersoneel om zich te laten testen. De overheid heeft daarnaast geen richtlijnen of handreikingen gegeven met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen waarvoor het Arbobesluit regels geeft (hoofdstuk 8). Wel hebben belangenorganisaties waaronder de PO-Raad en de AOb een tweetal protocollen vastgesteld met informatie over o.a. de bescherming van personeel en leerlingen. Het betreft het Protocol opstart basisonderwijs (dat naar eigen zeggen afgestemd is met OCW) en het Protocol opstart speciaal (basis)onderwijs (dat opmerkelijk genoeg niet met OCW lijkt te zijn afgestemd).
Personeel: aan welke eisen moeten persoonlijke beschermingsmiddelen voldoen?
Het Arbobesluit bepaalt dat deze middelen geschikt moeten zijn voor het vermijden van gevaren, beantwoorden aan de bestaande omstandigheden van de arbeidsplaats, afgestemd zijn op de vereisten met betrekking tot de gezondheid van werknemers en na de nodige aanpassingen geschikt zijn voor de individuele drager. Verder vereist het Arbobesluit in algemene zin dat de arbeidsplaats veilig toegankelijk is en veilig kan worden verlaten.
Personeel: wat staat in de protocollen vermeld over persoonlijke beschermingsmiddelen?
De protocollen geven aan dat personeelsleden geen persoonlijke beschermingsmiddelen dragen. Dit geldt ook voor externen die in het speciaal (basis)onderwijs in de school professionele ondersteuning aanbieden.
Personeel: wat is de juridische status van de protocollen?
De protocollen zijn handreikingen en hebben niet de status van een wet (zoals de Arbowet) of een op een wet gebaseerde regeling (zoals het Arbobesluit). Is de handreiking strijdig met de wet of leidt de inhoud tot een uitkomst die niet strookt met de wetgeving dan gaat de wet voor.
Personeel: moet ik medewerking verlenen aan een geneeskundig onderzoek?
Als het bestuur een gegronde reden heeft voor het vermoeden dat u besmet bent met corona, mag het bestuur u aan een geneeskundig onderzoek laten onderwerpen (art. 18 lid 1 ZAPO). U bent verplicht daaraan mee te werken (art. 2 lid 3 ZAPO).
Personeel: mag het schoolbestuur u de toegang tot de school verbieden?
In afwachting van de conclusie van het geneeskundig onderzoek dat werkgever u heeft opgedragen (art. 3 lid 5 ZAPO en artikel 16 lid 3 sub e Arbowet) mag u de toegang worden geweigerd. Blijkt uit de geneeskundige verklaring dat er gevaar voor besmetting bestaat, is het u van rechtswege verboden om het schoolgebouw te betreden (art. 3 lid 5 ZAPO).
Personeel: moet ik het schoolbestuur actief informeren als ik in contact geweest ben met iemand die besmet is met corona? En mag ik dan wel naar school?
Ja, u heeft een informatieplicht richting uw werkgever (art. 9 lid 2 ZAPO). U mag de school alleen betreden na toestemming van de arbodienst (art. 9 lid 1 ZAPO).
VRAGEN VAN OUDERS
Ouders: ik twijfel over de veiligheid op school, moet ik mijn kind desondanks weer naar school sturen?
In de Leerplichtwet is de verplichting tot “geregeld schoolbezoek” vastgelegd (art. 4 lid 1). Er is sprake van geregeld schoolbezoek zolang geen les of praktijktijd verzuimd wordt (art. 4 lid 2). Kortom conform de hoofdregel zult u uw kind naar school moeten sturen als de school weer opengaat. Gaat u hier niet toe over, dan zal van handhaving van de leerplicht overigens geen sprake zijn, aldus premier Rutte op de persconferentie van 21 april.
Ouders: kan mijn kind vrijgesteld worden van geregeld schoolbezoek?
De Leerplichtwet kent een aantal gronden voor vrijstelling van geregeld schoolbezoek (art. 11). Twijfels bij de veiligheid op school is niet een in de wet geregelde grond. Wel kent de wet de mogelijkheid van vrijstelling als het kind door andere “gewichtige omstandigheden” verhinderd is de school te bezoeken (artikel 11 sub g).
Ouders: kan ik op basis van de coronacrisis en mijn twijfels bij de veiligheid op school, een beroep doen op “gewichtige omstandigheden”?
Dat hangt van het besluit van het hoofd van de school af. Hij of zij is bevoegd om maximaal 10 dagen vrijstelling van geregeld schoolbezoek te verlenen op grond van gewichtige omstandigheden (art. 14 Leerplichtwet). Voor het verlenen van vrijstelling langer dan 10 dagen is de leerplichtambtenaar van de gemeente de bevoegde instantie (art. 14 Leerplichtwet).
Ouders: welke criteria gelden er voor het hoofd van de school of de leerplichtambtenaar?
In de Beleidsregel uitleg “specifieke aard van het beroep” en “andere gewichtige omstandigheden” bedoeld in de Leerplichtweg 1969 is een duiding gegeven aan het begrip “andere gewichtige omstandigheden”. Die uitleg geeft geen eenduidig antwoord op bovenstaande vraag voor wat betreft de omstandigheden als gevolg van de corona-crisis. Wel maakt de beleidsregel duidelijk dat het moet gaan om omstandigheden die veelal buiten de wil of invloedssfeer van de ouders of leerling zijn gelegen. Denk daarbij aan een ernstige ziekte of overlijden van een familielid of huwelijk van een familielid.
Ouders: ik wil dat mijn kind aan bepaalde onderwijsactiviteiten niet deelneemt, kan ik dat van de school vragen?
Ja, het schoolbestuur kan op verzoek van ouders een leerling vrijstellen van het deelnemen aan bepaalde onderwijsactiviteiten. (art. 41 lid 2 WPO). De vrijstelling wordt alleen verleend op door het schoolbestuur vastgestelde gronden. Als vrijstelling verleend wordt, bepaalt het schoolbestuur welke onderwijsactiviteiten in de plaats van de vrijgestelde activiteiten komen.
Ouders: hoe verhoudt zich mijn verantwoordelijkheid als ouder tot de leerplicht?
Ouderlijk gezag omvat de plicht (en het recht) om het kind te verzorgen en op te voeden. (art. 1:247 lid 1 BW). Onder verzorging en opvoeding wordt mede verstaan: de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind. Indien de ouder kan onderbouwen dat het welzijn of de veiligheid van het kind in gedrang komt door weer naar school te gaan, kan een vrijstellingsverzoek bij het schooldirecteur of de leerplichtambtenaar worden ingediend (zie vragen en antwoorden hierboven). Is het kind ziek dan volstaat een kennisgeving aan de schooldirecteur (art. 11 sub d Leerplichtwet).
Ouders: school wil mijn kind naar huis sturen omdat hij/zij verschijnselen vertoont die op corona lijken. Ik vind dat overdreven. Moet ik medewerken en mijn kind thuishouden?
De WPO (art. 40c) geeft scholen de bevoegdheid om een leerling maximaal een week te schorsen. Deze schorsing moet plaatsvinden met opgave van redenen.
