Het centraal examen (CE) gaat dit jaar niet door, zo liet minister Slob op 24 maart 2020 aan de Tweede Kamer weten. Aan de consequenties daarvan besteedden we aandacht in de eerste aflevering van deze serie. Als gevolg van dit historische besluit zijn de eindexamenleerlingen van dit schooljaar voor het wel of niet behalen van hun diploma afhankelijk van uitsluitend de resultaten van hun schoolexamen (SE) terwijl normaal gesproken SE en CE ieder 50% van het eindresultaat bepalen.
Als uitwerking van het besluit om het CE dit jaar geen doorgang te laten vinden, heeft Minister Slob op 8 april 2020 de Tweede Kamer geïnformeerd over een tijdelijke slaag-zakregeling.
Waar is de tijdelijke slaag-zakregeling te vinden?
De eigenlijke regeling is nog in de maak en verschijnt naar verwachting uiterlijk eind april. In de tussentijd is de inhoud van de regeling te vinden in het zogenaamde servicedocument dat de minister als bijlage bij zijn brief van 8 april 2020 aan de Tweede Kamer gestuurd heeft.
Wijkt de tijdelijke slaag-zakregeling erg af van de normale regeling?
Nee. De normale slaag-zakregeling blijft zo veel mogelijk in stand, bijvoorbeeld waar het gaat om de kernvakkenregel en het maximum aantal onvoldoendes. Deze hebben nu betrekking op het SE in plaats van op het samenspel van SE en CE.
De minister introduceert een resultaatsverbeteringtoets (RV-toets), wat is dat?
Om leerlingen die op basis van hun SE-resultaten zouden zijn gezakt de kans te geven om alsnog een diploma te behalen, maken scholen voor elk vak een resultaatverbeteringstoets. Er is voor deze naam gekozen om deze toets te onderscheiden van de reguliere herkansingsmogelijkheden zoals opgenomen in het PTA van de school.
Waar komt het idee van de RV-toets vandaan?
Hier is voor gekozen vanwege de uitzonderlijke situatie en het feit dat sommige leerlingen hadden gerekend op het CE om hun cijfers op te halen.
Wie maakt de RV-toetsen?
De RV-toetsen worden gemaakt door scholen zelf, waarbij men zich zoveel als mogelijk baseert op het gehele PTA van het betreffende vak. Stichting Cito ontwikkelt een handreiking om scholen te ondersteunen bij de ontwikkeling van de RV-toetsen.
Hoe gaat RV-toetsing in zijn werk?
Na het afronden van de SE’s en de herkansingen die in het PTA van de school zijn beschreven, stellen scholen uiterlijk op 4 juni 2020 vast welke leerlingen op basis van de SE-resultaten zijn geslaagd of gezakt. Leerlingen die op basis van deze resultaten zouden zijn gezakt of hun resultaten willen verbeteren mogen voor maximaal twee vakken een RV-toets maken. Dit is een verruiming ten opzichte van de reguliere situatie, waarbij leerlingen in het tweede tijdvak voor één vak het CE mogen herkansen. Vmbo bb- en kb-leerlingen mogen overigens ook voor hun beroepsgerichte profielvak een RV-toets maken, dus in totaal voor drie vakken.
Hoe zwaar telt het resultaat van de RV-toets mee?
Het cijfer voor de RV-toets wordt bepaald op één decimaal en telt voor 50% mee, het eerder behaalde SE-resultaat voor dat vak ook voor 50%. Beide cijfers worden gemiddeld en dat is het nieuwe eindcijfer. Dit geldt niet als het gemiddelde resultaat lager is dan het SE-resultaat, in dat geval is het eindcijfer gelijk aan het eerder behaalde SE-resultaat.
Mogen ook leerlingen die geslaagd zijn gebruik maken van de RV-toets?
Ja, de RV-toetsing geldt ook voor leerlingen die geslaagd zijn maar hun cijfers willen verbeteren, bijvoorbeeld omdat zij willen doorstromen naar een vervolgopleiding die (mede) op cijfers selecteert.
Wanneer moeten de RV-toetsen afgenomen worden?
In de periode na 4 juni 2020 tot de aanvang van de zomervakantie. In deze periode kunnen scholen ook de diploma-uitreiking van deze herkansers organiseren.
Een leerling is verhinderd bij de RV-toets, wat nu?
Een leerling die ten gevolge van ziekte of om een andere geldige reden verhinderd is bij de RV-toets, zal door de directeur van de school in de gelegenheid gesteld moeten worden om de toets alsnog af te leggen.
Kan het afleggen van de RV-toets op maat gemaakt worden?
Ja, de directeur van de school kan het mogelijk maken dat een leerling met een beperking de RV-toets geheel of gedeeltelijk aflegt op een wijze die is aangepast aan de mogelijkheden
van die leerling.
Hoe wordt het eindcijfer per vak vastgesteld?
Het eindcijfer van een vak wordt conform het PTA bepaald op basis van het gewogen gemiddelde van de SE-resultaten. Het eindcijfer wordt afgerond naar een geheel getal. Als bij de berekening van het eindcijfer het cijfer moet worden afgerond, gelden de gebruikelijke afrondingsregels.
Geldt de 5,5 regel eigenlijk nog wel dit jaar?
Nee, de 5,5 regel (het gemiddelde cijfer van de centrale examens moet normaal gesproken minimaal een 5,5 zijn) geldt niet omdat er geen CE wordt afgenomen. De overige voorwaarden waaraan moet worden voldaan om te slagen voor een diploma (of een deelcertificaat) behouden wel hun geldigheid.
Komt er een beroepsmogelijkheid of hardheidsclausule voor leerlingen?
Omdat het kan voorkomen dat leerlingen door hun persoonlijke omstandigheden ernstig benadeeld worden door de manier waarop scholen toepassing hebben gegeven aan de examenregels zoals die dit jaar gelden, wordt in de tijdelijke slaag-zakregeling een hardheidsclausule opgenomen.
Wat houdt de hardheidsclausule in?
Deze clausule biedt scholen de mogelijkheid om leerlingen in individuele gevallen een extra mogelijkheid tot een RV-toets te bieden. Er moet dan sprake zijn van een ‘onbillijkheid van overwegende aard’. Dat betekent dat de toepassing van de regels onevenredig uitpakt voor de individuele leerling in de ogen van het bevoegd gezag.
Het CE kent per vak een generieke correctiefactor in de vorm van de N-term waardoor de resultaten van de leerlingen verlaagd of verhoogd worden, is nu zonder CE geen correctie mogelijk?
Vermoedelijk niet. De minister schrijft dat, om het niveau van het diploma te waarborgen en hierover transparant verantwoording af te leggen, de slagingspercentages van leerlingen, inclusief de resultaten op de verschillende vakken, gemonitord gaan worden. Of die monitoring tot een generieke verhoging of verlaging van de resultaten behaald in een bepaald vak zullen leiden, is niet bekend.
Moeten leerlingen die hun eindexamen over twee jaar spreiden, volgend jaar alsnog het CE afleggen?
Nee. Leerlingen die langdurig ziek zijn of andere bijzondere omstandigheden hebben, mogen hun eindexamens net als anders over twee jaar spreiden. Als zij dit jaar vakken afronden, hoeven zij volgend jaar het CE van deze vakken niet alsnog te doen. Dit geldt ook voor leerlingen die examen doen in het voor- of voorvoorlaatste leerjaar en dit jaar al vakken afsluiten.
Zijn er regels voor de behandeling van geschillen over de SE’s?
Om scholen te ondersteunen in het zelf oplossen van eventuele conflicten over de SE’s maakt de VO-raad, in afstemming met de Inspectie, een handreiking over de meest voorkomende geschilpunten rond de SE’s (vergelijkbaar met de handreiking die de inspectie al eerder heeft ontwikkeld voor geschillen over CE-scores). Op deze manier wordt geborgd dat deze wijze van geschillenbeslechting niet vrijblijvend is maar volgens richtinggevende kaders gebeurt.
Heeft het diploma dit jaar wel evenveel waarde als in andere jaren?
Ja. Volgens de minister moet het VO-diploma 2020 net als in andere jaren zijn waarde en civiel effect hebben. Leerlingen krijgen een volwaardig diploma waarmee toegang tot het vervolgonderwijs wordt verkregen.
Nu er geen CE wordt afgenomen, is er zeker geen vaste dag waarop de vlag uitgaat?
Toch wel. Door het vervallen van het CE is er niet automatisch meer voorzien in een centraal moment van afronding. Dit is echter een traditie die ook dit jaar in ere wordt gehouden door één moment te nemen om collectief stil te staan bij de belangrijke mijlpaal van het geslaagd zijn voor het eindexamen. Dat landelijk moment is 4 juni 2020, de dag dat de SE’s worden afgesloten.
